Een schitterende rivierkreeft in de vaart, een indrukwekkende reuzenberenklauw in de berm of een weelderig bloeiende Japanse duizendknoop in de tuin. Hoe mooi sommige planten en dieren ook zijn, Marianne Wolfs van Waterschap Zuiderzeeland is er niet altijd blij mee. Sommigen kunnen namelijk onze watergangen en dijken behoorlijk in gevaar brengen. 

De Japanse duizendknoop bijvoorbeeld. ‘Hartstikke mooi om te zien, maar hij groeit heel snel en is beresterk. Een centimeter van die plant kan alweer uitgroeien tot een nieuwe plant. Dan komt hij overal omhoog door spleetjes in het beton bijvoorbeeld of in de dijkbekleding. Die roei je daardoor niet zo gemakkelijk uit’, vertelt de ecoloog. 

In Groot-Brittannië is de plant zo ongewenst verklaard, dat huiseigenaren geen hypotheek krijgen als hij in hun tuin voorkomt. ‘De sterke wortels kunnen schade toebrengen aan gebouwen, leidingen en watergangen of dijken.’ 

Nog een voorbeeld: de reuzenberenklauw. Marianne: ‘Los van dat die hele nare brandblaren kan veroorzaken, is hij ook een gevaar voor bijvoorbeeld onze dijken. Het gras op de dijk zorgt voor de sterkte ervan. Waar de reuzenbereklauw staat, groeit alleen geen gras. De golven bij een pittige storm kunnen dan makkelijker schade aan de dijk veroorzaken.’ 

Marianne Wolfs bij de Japanse duizendknoop die vlakbij het waterschapshuis groeit
Marianne Wolfs bij de Japanse duizendknoop die vlakbij het waterschapshuis groeit. - Reina Halman Fotografie

Exoten en invasieve exoten

Als adviseur waterkwaliteit en ecologie probeert Marianne deze en andere zogeheten invasieve exoten in de hand te houden of manieren te vinden om ze uit te roeien. ‘Exoten zijn planten, dieren en micro-organismen die van nature niet in Nederland voorkomen. Op zich is dat niet per se slecht. Een aardappel is ook een exoot bijvoorbeeld, maar die gaat niet woekeren.’ Soorten die dat wel doen en daardoor een plaag vormen, worden invasieve exoten genoemd. ‘Het ongelijkbladig vederkruid bijvoorbeeld. Dat is een waterplant, die heel hard groeit, waardoor watergangen kunnen dichtgroeien. De plant overwoekert andere plantensoorten.’ 

Ongelijkbladig vederkruid 

In Emmeloord kon dit ongelijkbladig vederkruid lange tijd ongestoord groeien, omdat hij veel lijkt op het inheemse kransvederkruid. ‘En nu hebben we daar een probleem. We hebben geprobeerd de planten met een maaiboot af te knippen, maar daarmee verspreid je ze alleen maar. Nu wordt er geprobeerd met een harkboot de invasieve exoot te bestrijden. Deze woelt door de bodem om ze met wortel en al te verwijderen. Dat lukt best goed, maar verstoort het bodemleven weer enorm.’ 

En soms zit er voor het waterschap niks anders op dan niks te doen. ‘Smalle waterpest bijvoorbeeld, daar kunnen we niet zoveel aan doen. Dus die hebben we ingeburgerd met roosters voor de wateringangen die de verspreiding ervan voorkomen.’  

Rivierkreeften 

Het tegengaan van invasieve exotische vissen is veel ingewikkelder. En voor de bestrijding van rivierkreeften is het ei van Columbus ook nog altijd niet gevonden. ‘Daar doen we nu dus niks aan. Terwijl ze wel onze oevers instabiel kunnen maken met hun holletjes en het wegknippen van planten. Ze namen bovendien kreeftenpest mee, waardoor de Europese rivierkreeft bijna volledig is uitgeroeid.’  

Successen 

Maar er zijn ook successen. Het parelvederkruid is in het gebied van Zuiderzeeland bijvoorbeeld de kop in gedrukt. ‘En in Lelystad kregen we de grote waternavel weg met heel veel tijd en aandacht. Als je er op tijd bij bent, kun je vaak een plaag voorkomen.’ 

Naar de Japanse duizendknoop wordt landelijk veel onderzoek gedaan. Nieuw is de inzet van de Japanse bladvlo, die de plant opeet. Daarnaast zijn er ook onderzoeken gaande  naar een speciale schimmel, die de exoot kan aanpakken. Marianne: ‘Ik volg dat soort ontwikkelingen voor mijn werk op de voet. En pas daar eventueel mijn adviezen op aan.’ 

Een tip voor de bewoners: gooi bij het opruimen van de tuin of vijver (water)planten altijd in de groencontainer. Zo wordt verspreiding van een probleemsoort voorkomen. ‘Als mensen een vreemde plant in het water zien, kunnen ze ons een e-mail (exoten@zuiderzeeland.nl) sturen. In de mail ontvangen we graag de locatie, een omschrijving en een foto. Dan komen we langs voor een beoordeling.’  

Lock-down 

Tijdens de lock-down werkte Marianne opeens volledig thuis. ‘Dat was wel even wennen, met mijn kleine kinderen om me heen. Ik miste mijn collega’s ook enorm. Maar nu mogen we af en toe weer naar kantoor, waar met pijlen op de vloer allerlei looproutes op staan. Fijn om daar weer naar toe te kunnen. Zeker op warme dagen, dan is het op het waterschapshuis zo heerlijk koel.’ 

Exoot gezien? Meld het ons!

Ziet u een vreemde plant in het water? Stuur een e-mail met uw melding naar exoten@zuiderzeeland.nl. Vermeld hierbij de locatie, een omschrijving en upload een foto. Zo kunnen wij kijken op de locatie voor een beoordeling. 
Ziet u een muskus- of beverrat? Vul dan het meldingsformulier in.