Biodiversiteit
Waterschap Zuiderzeeland draagt graag bij aan het verbeteren van de biodiversiteit in Flevoland. Biodiversiteit is de verscheidenheid aan planten, dieren, micro-organismen en schimmels.
Waterschap Zuiderzeeland wil de biodiversiteit in zijn beheergebied versterken. Daarom hebben wij een agenda Biodiversiteit. Hierin staan allerlei maatregelen die we de komende jaren gaan nemen. Dit doen wij samen met verschillende partners, zoals provincie, gemeenten en natuurbeheerders.
Maar we doen ook al veel
Er worden al veel maatregelen in het watersysteem zelf uitgevoerd. Dit doen we onder andere voor de Kaderrichtlijn Water. Maar er zijn meer kansen: een groot deel van onze infrastructuur ligt op land – denk aan dijken, droge taludoevers, gemalen en zuiveringen. Ook hier zijn er volop mogelijkheden om de biodiversiteit te bevorderen, bijvoorbeeld door de condities voor vogels, insecten en zoogdieren te verbeteren.
Verschillende projecten
Daarom hebben we in 2021 al verschillende grotere en kleinere projecten uitgevoerd. Samen met pachters zaaiden we verschillende bloemen en kruiden in op de Knardijk. Ook hebben we op verschillende plekken een bloemrijk mengsel ingezaaid en passen we hier ons onderhoud aan.
Een goede biodiversiteit is belangrijk voor onze inwoners en ons werk. Het versterkt namelijk ook de uitvoering van onze taken.
Monitoring van biodiversiteit op dijken en langs watergangen
In september 2021 stelde het bestuur van Waterschap Zuiderzeeland de agenda Biodiversiteit vast. Het versterken van de biodiversiteit op de eigendommen van het waterschap is daarmee één van de waterschapstaken geworden. Het beheer van onze dijken en oevers wordt hier geleidelijk op aangepast.
Uiteraard willen we ook weten wat het effect van het aangepaste beheer is op de ontwikkeling van de biodiversiteit van dijken en oevers. Hier is nu gekozen om de Nectarindex (dijken en oevers) en de Oeverindex (bij natuurvriendelijke oevers) te gebruiken.
Nectarindex
De Nectarindex is een methode om de bloemenrijkdom en het potentiële nectaraanbod van een berm, dijk of talud te bepalen.
Over een traject van 100 meter inventariseer je om de 10 meter de aanwezige vegetatie. De gegevens voer je in in de VERA-app of op de website van Floron. De uitslag van de Nectarindex wordt daar direct berekend.
Zo wordt de Nectarindex berekend
De nectarproductie van elke in de inventarisatie gevonden nectarplant wordt vermenigvuldigd met hoe vaak deze voorkomt in het getelde stuk berm. In de figuur staat horizontaal de nectarproductie, verticaal de bloemenrijkdom. Beide worden verder onderverdeeld in drie klassen, die steeds hoger oplopen. Hoe meer bloemen in de berm en hoe groter de nectarproductie van deze bloemen, hoe hoger de Nectarindex score. Nectarproductie telt het zwaarst in de berekening van de Nectarindex. De Nectarindex wordt in vijf stoplichtkleuren weergegeven: rood staat voor de laagste Nectarindex score (1), donkergroen voor de hoogste (5).
De Oeverindex
De Oeverindex is qua methode vergelijkbaar met de Nectarindex, maar de Oeverindex richt zich op de aanwezigheid van soorten die passen bij een natuurlijke oeverbegroeiing. De bestaande monitoring van watergangen richt zich het gedeelte van een sloot of tocht dat altijd onder water staat (de zogeheten ‘natte bak’). Bij de relatief vaste waterpeilen in Flevoland betekent dit dat er nauwelijks naar de droge oever wordt gekeken. De monitoring van de watergangen wordt daarom uitgebreid met monitoring van de Oeverindex.
Inventarisatie door eigen medewerkers
Doordat het maken van een vegetatieopname voor de nectarindex en de oeverindex een laagdrempelige en relatief eenvoudige manier van inventariseren is, kunnen we deze inventarisaties met eigen medewerkers uitvoeren. Bijkomend voordeel is dat meer bewustwording en oog voor biodiversiteit in het veld ontstaat en gemakkelijk de relatie met het toegepaste beheer kan worden gelegd.
Monitoring & resultaten
Dijken
In 2023 is een eerste inventarisatie ronde (nulmeting) uitgevoerd van Nectarindexen op de Flevolandse dijken. Verdeeld over de 251 kilometer aan dijken zijn 65 trajecten geselecteerd. Resultaten van de inventarisatie laten zien dat intensieve beweiding met schapen resulteert in een lage score op de Nectarindex. Maaien en ruimen scoort al iets beter. De beste scores vinden we op de keringen waar al langer een aangepast beheer wordt gevoerd en niet wordt bemest. De resultaten zijn ook in te zien op de Nectarindex pagina (opent in nieuw tabblad) van de Verspreidingsatlas.
Nectarindexen op de Flevolandse waterkeringen in 2023
In de kaart (figuur 1) zijn de resultaten weergegeven. Intensieve beweiding met schapen resulteert in een lage score op de Nectarindex. Maaien en ruimen scoort al iets beter. De beste scores worden gevonden op de keringen waar al langer een aangepast beheer wordt gevoerd en niet wordt bemest.
De resultaten zijn ook in te zien op de Nectarindex pagina NDFF Verspreidingsatlas | Nectarindex van de Verspreidingsatlas.
Het beheer van de keringen is de laatste jaren geleidelijk al aangepast, met ingang van 2025 wordt het meetnet verdeeld over drie jaar geïnventariseerd, zo’n 22 trajecten per jaar.
Oeverzegge op de Bremerbergdijk
Watergangen en oevers
Voor de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) onderzoeken we één meetjaar per drie jaar de meetpunten in de KRW-waterlichamen. Dit zijn alle Flevolandse tochten en (hoofd)vaarten die opgenomen zijn in de KRW-waterlichamen. Voor de Oeverindex sluiten we aan bij deze monitoring, maar alleen langs de tochten en vaarten waar we zelf het beheer uitvoeren. Met ongeveer één meetpunt per 15 kilometer waterlichaam gaat het om 62 meetpunten (zo’n 20 per jaar). Langs de watergangen is in 2025 begonnen met inventariseren van de oeverindex. De oeverindex scoort overwegend laag, wat erop wijst dat de kwaliteit en structuur van de oevervegetatie relatief beperkt is.
Gewenste resultaat
Wij streven ernaar om een Nectarindex en Oeverindex van minimaal 3 te scoren, zo mogelijk natuurlijk hoger. Maar dijkveiligheid en een goed bewortelde zode blijven belangrijk voor de veiligheid. Het mooie van de Nectarindex en de Oeverindex is dat ze goed toegankelijk zijn en breed worden toegepast. Ook veel collega waterschappen zetten deze indexen in om effecten van (aangepast) beheer in beeld te brengen. Zo zijn de resultaten goed vergelijkbaar.