Column Heemraad Jaap Lodders

Waterbeschikbaarheid en verzilting hoog op de agenda van het bestuursprogramma

Het is inmiddels alweer ruim een halfjaar geleden dat de waterschapsverkiezingen plaatsvonden. Een nieuw algemeen bestuur en een (gedeeltelijk) nieuw college van Dijkgraaf en Heemraden zijn aangetreden en inmiddels volop aan het werk. Namens de fracties Ongebouwd en BBB ben ik op 6 juni benoemd als heemraad in het nieuwe college. Binnen het college heb ik de portefeuille voldoende water, klimaataanpak, organisatie en informatie.

Een nieuwe bestuursperiode betekent ook een nieuw bestuursprogramma: ‘Verbinden en koers houden’. In dit bestuursprogramma voor de periode 2023-2027 bouwen we voort op belangrijke kaders en maatregelen die zijn vastgesteld in de vorige bestuursperiode, zoals: de Agenda Biodiversiteit, de klimaataanpak en energiestrategie, de opgaven voor de dijkversterking binnen het Hoog Water Beschermingsprogramma en de doelen en maatregelen om aan de Kaderrichtlijn Water in 2027 te voldoen.

In het bestuursprogramma hebben we ook een aantal nieuwe accenten benoemd. Deels gaat het om vraagstukken over nieuwe en inventieve oplossingen, zoals waterbeschikbaarheid en de toename van verzilting. We willen hiervoor samenwerken met andere overheden en maatschappelijke partners.

Inmiddels is het groeiseizoen 2023 ten einde. De meeste gewassen zijn geoogst. 2023 was opnieuw een bijzonder jaar. Een laat en nat voorjaar, met begin mei enorme hoeveelheden neerslag, waardoor de afvoer van water op volle capaciteit moest plaatsvinden. Nog geen week later zette een droge periode in, die zich liet vergelijken met de jaren 2018 en 2022. Extremen komen steeds vaker voor en liggen steeds dichter bij elkaar, zo bleek ook dit jaar weer.

In droge periodes monitoren wij continu de wateraanvoer. In zijn algemeenheid was er dit jaar geen sprake van een tekort. In enkele individuele gevallen was het peil in bepaalde tochten te laag, maar daar hebben we snel naar kunnen handelen. Het is wel belangrijk om te constateren dat ‘voldoende water’ in natte en droge perioden een steeds belangrijker onderwerp gaat worden. Er is voor Zuiderzeeland een doorkijk gemaakt naar de toekomst. De conclusie is dat we er rekening mee moeten houden dat watertekorten en verhoogde zoutgehaltes meer en vaker voor gaan komen. We zullen ons dus moeten voorbereiden op de vraag hoe we daar in de toekomst mee om moeten gaan, en beseffen dat er een moment kan komen dat er onvoldoende water beschikbaar is. De zomers van 2018 en 2022 hebben duidelijk gemaakt dat ook de reserves in het IJsselmeer volledig uitgeput kunnen raken en een inlaatverbod heel dichtbij kan komen. Waterbeschikbaarheid kan dan weleens een waterverdelingsvraagstuk worden. Als waterschap willen we niet afwachten maar dit hoog op de bestuurlijke agenda zetten.

Waterbeschikbaarheid en verzilting zijn daarom niet voor niets als accent opgenomen in het bestuursprogramma. De komende periode zullen we met het algemeen bestuur in gesprek gaan over hoe we ons kunnen voorbereiden op situaties met minder water of water van minder goede kwaliteit. Hoe willen we in de toekomst omgaan met wateraanvoer? Wat te doen als we in specifieke perioden niet meer kunnen aanvoeren? Wat zijn de mogelijkheden van peilverhoging in ons gebied? Hoeveel water kunnen we vasthouden in de bodem? Wat kunnen we doen met de inrichting van ons gebied, etc.?

Ondertussen zijn er op verschillende plaatsen in het land al een aantal pilots. Daarin testen we hoe we het beschikbare water slimmer kunnen gebruiken of hoe we de kwaliteit van het water kunnen verbeteren. De ervaring van deze pilots betrekken we uiteraard bij de vraag hoe we het beschikbare water binnen het werkgebied van Zuiderzeeland effectiever kunnen gebruiken. Want het is duidelijk dat de grenzen van ons watersysteem echt in zicht komen. En dat we voor 2050 zomaar iedere 5 of 10 jaar ergens in de knel kunnen komen met voldoende en goed water.

Jaap Lodders, Heemraad Waterschap Zuiderzeeland